โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย

ตึกยาว ซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของโรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย โรงเรียนชายล้วนที่เก่าแก่แห่งนี้ตั้งอยู่ริมถนนตรีเพชร ในย่านพาหุรัด เป็นโรงเรียนที่ผลิตบุคลากรระดับมันสมองของประเทศมาแล้วมากมาย ทั้งยังมีประวัติความเป็นมาที่น่าสนใจ กล่าวคือ ในรัชสมัย พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย (รัชกาลที่ 2) ได้โปรดเกล้าฯ ให้ปลูกสวนดอกกุหลาบขึ้นในพื้นที่ว่างด้านทิศใต้ภายในพระบรมมหาราชวัง เพื่อเก็บดอกไปใช้ในราชการ กระทั่งถึงรัชสมัยของ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 4) โปรดเกล้าฯ ให้แบ่งพื้นที่ตรงนั้นสร้างเป็นพระตำหนักขึ้นเพื่อพระราชทานเป็นที่ประทับแก่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเมื่อครั้งทรงพระเยาว์ จึงเรียกพระตำหนักนี้ว่า "พระตำหนักสวนกุหลาบ" เมื่อ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) เสด็จขึ้นครองราชสมบัติแล้ว โปรดเกล้าฯ ให้บรรดาเชื้อพระวงศ์และลูกผู้ดีมีสกุลมาฝึกหัดเป็นทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์ โดยเลือกพระตำหนักสวนกุหลาบเป็นสถานที่ฝึกสอน ภายหลังบ้านเมืองมีความต้องการคนหนุ่มมีความรู้เพิ่มมากขึ้น สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ผู้บังคับการกรมทหารมหาดเล็กในขณะนั้น จึงทรงกราบบังคมทูลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวขอพระราชทานสร้างเป็นโรงเรียนอย่างจริงจัง พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวก็มีพระราชดำริตามนั้น จึงโปรดเกล้าฯ ให้ปรับสถานที่ฝึกทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์ในพระตำหนักสวนกุหลาบเป็นโรงเรียน เรียกว่า "โรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบ" ในปี พ.ศ.2425 โรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบได้จัดทั้งการฝึกหัดอย่างทหาร และเรียนแบบสามัญเหมือนโรงเรียนทั้งปวงด้วย ต่อมากิจการงานของโรงเรียนเจริญก้าวหน้าขึ้นตามลำดับ มีหม่อมเจ้า หม่อมราชวงศ์ และบุตรหลานของข้าราชการสมัครเรียนมากขึ้นทุกที จนเกินจำนวนตำแหน่งนายทหารมหาดเล็ก พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงโปรดเกล้าฯ ให้ปรับเปลี่ยนมาเป็นโรงเรียนสำหรับบุตรหลานของประชาชนทั่วไปในปี พ.ศ.2427 โรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบมีจำนวนเด็กนักเรียนมากขึ้นจนเกิดความแออัด ในปี พ.ศ.2436 จึงได้ย้ายโรงเรียนออกไปตั้งอยู่นอกพระบรมมหาราชวัง โดยได้แยกเป็น 2 แห่ง คือ "โรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบฝ่ายไทย" และ "โรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบฝ่ายอังกฤษ" ทั้งโรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบฝ่ายไทยและฝ่ายอังกฤษต่างแยกย้ายกันไปตั้งชั่วคราวอยู่ในที่ต่างๆ หลายแห่ง จนกระทั่งในปี พ.ศ.2454 พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวได้โปรดเกล้าฯ ให้สร้างตึกยาวขึ้นตรงข้ามกับวัดราชบุรณราชวรวิหาร (วัดเลียบ) ที่ย่านพาหุรัด เพื่อให้โรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบทั้งฝ่ายไทยและฝ่ายอังกฤษย้ายมาจัดการสอนรวมกันอีกครั้ง พร้อมกับได้นามใหม่ว่า "โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัย" ตึกยาวนี้ เป็นความคิดริเริ่มของ เจ้าพระยาพระเสด็จสุเรนทราธิบดี (หม่อมราชวงศ์เปีย มาลากุล) ศิษย์เก่าเลขประจำตัวหมายเลข 2 ของโรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบ ซึ่งเป็นเสนาบดีกระทรวงธรรมการในขณะนั้น พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงโปรดเกล้าฯ ให้กรมโยธาธิการเป็นผู้ดำเนินการออกแบบและก่อสร้าง ตึกยาวสีโอลด์โรสหลังนี้ ตั้งอยู่ริมถนนตรีเพชร ตรงข้ามกับวัดราชบุรณราชวรวิหารในปัจจุบัน เป็นตึกสไตล์ตะวันตก ตั้งขนานคู่ไปกับแนวริมถนน ผู้สัญจรไปมาบนท้องถนนสามารถมองเห็นได้อย่างชัดเจน แม้จะมีอายุเก่าแก่เกือบร้อยปีแต่ก็ได้รับการบูรณะอยู่ตลอดเวลา จึงยังคงความงดงามไว้ได้อย่างดี ถือเป็นสัญลักษณ์สำคัญที่ชาวสวนกุหลาบวิทยาลัยภาคภูมิใจอย่างยิ่ง ปัจจุบัน โรงเรียนสวนกุหลาบวิทยาลัยเป็นโรงเรียนมัธยมศึกษาตอนต้นและตอนปลาย เปิดรับเฉพาะนักเรียนชายล้วน ผลิตบุคคลากรสำคัญของชาติขึ้นมามากมายนับไม่ถ้วน ตั้งแต่พระบรมวงศานุวงศ์ เช่น กรมพระนครสวรรค์วรพินิต กรมหลวงราชบุรีดิเรกฤทธิ์ กรมหลวงชุมพรเขตรอุดมศักดิ์ นายกรัฐมนตรี 8 ท่านของประเทศไทยก็เป็นศิษย์เก่าของโรงเรียนแห่งนี้ เช่น นายปรีดี พนมยงค์ ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช พลเอกเปรม ติณสูลานนท์ รวมทั้งบุคคลสำคัญๆ ของชาติในสาขาต่างๆ อีกมากมาย ตราประจำโรงเรียน "ประโยชน์ของโรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบ นอกจากเป็นบ่อเกิดวิชาคุณของ ข้าราชการเป็นกันมาก ยังมีประโยชน์แพร่หลายอย่างอื่นอีก ที่เป็นสำคัญคือ เมื่อปรากฏว่าจัดตั้งโรงเรียนพระตำหนักสวนกุหลาบได้ดั่งพระราชประสงค์แล้ว พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชดำริว่า สมควรจะจัดการตั้งโรงเรียนเขียนและสอนวิชาให้แพร่หลายออกไปเป็นการศึกษา สำหรับประเทศสยาม จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้คิดจัดตั้งโรงเรียนขึ้นตามพระราชอารามหลวง ทั้งในกรุงและหัวเมือง" ---------------------------------------บทนิพนธ์ของกรมพระยาดำรงราชานุภาพ ความหมาย